Wilde zwijnen, ook wel everzwijnen genoemd, zijn één van de meest bijzondere soorten wildlife die je in Nederland kunt spotten. Hoewel ze op veel plekken voorkomen is het best wel lastig om een wild zwijn te zien, zeker in het daglicht. Ik spotte ze lang geleden in de nachtelijke uren bij de Planken Wambuis (Gelderland), gewoon langs de weg. Daarna had ik nooit meer het geluk tot ik dit jaar met Frank naar de Veluwe ging waar we er diverse zagen. Hele zwijnen families bij een wildscherm in de buurt van Hoog Soeren maar ook in het bos tijdens het fietsen in Kroondomein het Loo.
Wilde zwijnen herkennen
Het wilde zwijn is een voorouder van ons gewone varken. Een volwassen wild zwijn is ongeveer 120 tot 180 cm lang en heeft een schoft (heup) hoogte van rond de 90 cm. Een mannetjes zwijn (ook beer of keiler genoemd) is groter dan het vrouwtje, de zeug. Zwijnen hebben een kort, behaard lijf en een spitse afgeplatte snuit. Hun achterpoten zijn korter dan de voorpoten. Het meest kenmerkend zijn de 2 grote hoektanden in de onderkaak, de woelschijf op de snuit, waar ze de grond mee omwoelen op zoek naar voedsel, en de 2 hoektanden in de bovenkaak.
Jonge zwijnen worden geboren met een typisch streepjespatroon dat binnen 3 tot 5 maanden verdwijnt. Daarna zijn de zwijntjes egaal bruin, net als hun ouders. In het voorjaar zijn ze wat lichter bruin en in de winter wat donkerder van kleur.
Mannetjes wild zwijn in het bos van het Kroondomein bij Ugchelen
Zijn wilde zwijnen gevaarlijk?
Hoewel het wilde zwijn van nature een schuw dier is wordt dat anders wanneer ze jongen hebben. In die tijd kunnen zeugen agressief worden als mensen te dicht bij komen. Normaal gesproken houden ze enige afstand en gaan gewoon hun eigen gang.
In de nachtelijke uren moet je oppassen voor overstekende zwijnen. In Nederland weegt het mannetje zo tussen de 60 en 160 kilo en het vrouwtje tussen de 50 en 130. Je kunt je vast wel voorstellen wat er gebeurt als je met de auto in botsing komt met een dier van een dergelijke omvang. Daarnaast wil je natuurlijk überhaupt geen wild dier aanrijden.
Natuurlijke vijanden
Wilde zwijnen hebben in Nederland eigenlijk geen natuurlijke vijanden. Slechts de recentelijk teruggekeerde wolf is een natuurlijke vijand die het zwijn op zijn menu heeft staan. Daardoor kan het voorkomen dat er in een gebied zo veel zwijnen zijn dat ze steeds meer in het leefgebied van de mens trekken met alle gevolgen van dien.
Waar vind je wilde zwijnen in Nederland?
Op veel plekken in Nederland heerst een nul zwijnen beleid. Dat houdt in dat men liever geen zwijnen ziet en er veel afgeschoten worden, een aanpak waar de meningen over verdeeld zijn. Wil je zelf zwijnen spotten dan doe je dat het best in op de Veluwe en in de Meinweg in Limburg. Dit zijn de enige twee plekken waar ze vrij mogen rondlopen. In Noord-Brabant, Gelderland en enkele ander gebieden in Nederland zijn ook zwijnen te vinden. Persoonlijk zag ik tot nu toe alleen nog maar wroetsporen van deze jongens tijdens mijn wandelingen.
→Tip: wandel de Trage Tocht Planken Wambuis. Deze route is niet alleen erg mooi maar loopt ook door een gebied waar veel zwijnen voorkomen.
wroetsporen van zwijnen langs een fietspad bij Radio Kootwijk
De voortplanting van wilde zwijnen
De paartijd van het wilde zwijn duurt in Nederland van september tot maart. De biggen, of frislingen, worden tussen februari en juni geboren met een geboortepiek in maart. Een nestje, of worp, bevat gewoonlijk zo tussen de 4 en 7 jongen met uitschieters naar maximaal 12. Het biggetje weegt rond een kilo bij de geboorte en de eerste maanden van zijn leven is hij licht- en donkerbruin gestreept. Deze "pyjama" verdwijnt als ze tussen de 3 en 5 maanden oud zijn.
Wanneer de jongen tussen de 8 en 12 maanden oud zijn kunnen ze zelf ook weer jongen krijgen. Daardoor kan een zwijnenpopulatie enorm snel groeien.
Zwijnenfamilie bij het wildscherm aan de Alverschotenseweg op de Veluwe
Wilde zwijnen zijn alleseters
Het wilde zwijn is een omnivoor, of alleseter. Ze eten graag eikels en kastanjes en zijn in de herfst regelmatig onder de bomen te vinden. Daarbij wroeten ze in de bodem op zoek naar alles wat eetbaar is. Deze wroetplekken kun je regelmatig tegenkomen in de bossen, in weilanden of langs de wegen en soms zelfs in de tuin. Ook een lekkere sappige worm, jonge vogel, hagedis of muis is een niet te versmaden hapje. Daarnaast eten ze regelmatig mais, granen, wortels en knollen en soms wat grassoorten.
Voer geen wilde zwijnen!
Eén van de allerdomste dingen die je kunt doen is het voeren van zwijnen. Een praktijk die de laatste jaren helaas steeds vaker voorkomt en waardoor de dieren niet meer schuw zijn. Sterker nog, ze gaan soms zelfs achter een auto aan. Ook wandelaars moeten oppassen als een zwijn gewend is om voer te krijgen. Als een zwijn te gevaarlijk wordt moet het worden afgeschoten of veroorzaakt het ongelukken en dat wil je toch niet op je geweten hebben?
Ik vond het best spannend om in het bos te fietsen wetende dat er veel zwijnen zitten. Uiteindelijk bleek dat ik me voor niets zorgen maakte want de dieren bleven op een behoorlijke afstand. Toen ik met mijn camera een keer te dichtbij sloop ging de hele familie er op een drafje vandoor al lang voor ik echt in de buurt was.
Wilde zwijnen zien niet echt goed dus als je op een afstand stil staat kun je ze het best observeren.
Nachtdieren
Hoewel er vaak wordt gezegd dat wilde zwijnen echte nachtdieren zijn hebben wij ze overdag in het bos gespot. Ik begreep dat dat het vaak het geval is als er in een gebied veel zwijnen voorkomen. De grootste kans op het spotten van deze prachtige dieren blijft nog steeds tegen de avondschemering en vroeg op de dag. Kies een rustige plek uit en zorg dat je niet te veel lawaai maakt. Zwijnen hebben namelijk een goed gehoor en zullen je proberen te vermijden als ze je horen. In het Kroondomein kun je tijdens een fietstocht ook overdag zwijnen spotten, maar dat is een kwestie van geluk hebben.
Wildschermen en speciale excursies
Wil je zelf een keer op pad om wilde zwijnen te spotten bezoek dan één van de wildschermen die Nederland rijk is. Zo stonden wij begin september tegen schemering bij het wildscherm aan de Alverschotenseweg. Hier zagen we niet alleen een zwijnenfamilie maar ook edelherten. De wildschermen zijn ook erg in trek tegen de bronsttijd van de edelherten (elk jaar rond september/oktober). Dan kun je op je gemak de indrukwekkende capriolen van de mannetjes aanschouwen.
→Tip. Klik hier door voor een overzicht van alle wildschermen op de Veluwe.
Zelf fietsen of wandelen in één van de gebeden tegen schemertijd is ook een mogelijkheid. Wij fietsten in de bossen rond Ugchelen in het kroondomein het Loo, maar ook bij bijvoorbeeld de Meinweg en de Planken Wambuis kun je zelf zwijnen proberen te spotten tijdens een fiets- of wandeltocht.
Ook heel indrukwekkend is het maken van een excursie met een boswachter en op zoek te gaan naar wildlife als het zwijn, de das en de vos. Dit kan o.a. bij organisaties als Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Let op: Wil je mee op een excursie tijdens de bronsttijd dan moet je er vroeg bij zijn want vol is vol en rond deze tijd willen veel mensen mee op pad.
NB: het grootste deel van de bossen van het Kroondomein is van half september tot half december gesloten voor publiek!
Eenzaam zwijn in het Kroondomein bij Ugchelen gevangen in de telelens
O, wat leuk die zwijntjes! Jammer dat je het Kroondomein al bijna niet meer in mag dit jaar. Even kijken of we toch nog een gaatje kunnen vinden want ik wil al jaren wilde zwijnen zien.
Wij waren vorig jaar ook te laat omdat we niet wisten dat het Kroondomein een tijd gesloten is, maar dit jaar waren we erbij. En genoten!Nog nooit zo veel wilde zwijnen in hun natuurlijke omgeving gezien.