Jaren geleden was ik op een bijeenkomst van VSO waar ik me oriënteerde of ik mijn kennis als leerkracht in ontwikkelingslanden in kon zetten. Helaas was er op dat moment niets passends voor mijn vriend en bleven we uiteindelijk in Nederland. Het buitenland verhaal van Marouschka en haar man begint in Zuid-Soedan, via hetzelfde VSO. Inmiddels zetten zij hun vakkennis al jaren in voor de strijd tegen ongelijkheid en armoede. Lees hun verhaal in het nieuwste deel van Emigreren.
Onze "vuurdoop" in Zuid-Soedan
Zuid-Soedan was mijn eerste ervaring in Afrika, de “vuurdoop” volgens mijn meer ervaren collega’s bij VSO. Er waren uitzonderingen, maar de meesten hadden het er niet naar hun zin. Zij mopperden vooral dat er niets geregeld was (geen stroom, geen water, geen vuilnisophaal, al die vanzelfsprekende dingen), niets te koop (oh, wat waren we blij toen er een keer een lading met potjes Nutella bij de lokale winkel werd geleverd!) en dat er geen vooruitgang was.
Ik vond het vooral een avontuur. Tsja, wist ik veel, ik wist niet wat normaal was, had niet verwacht dat het allemaal zou functioneren, dus waarom zou ik erover mopperen. Dat is een belangrijke les die ik daar geleerd heb: des te minder verwachtingen je hebt van hoe dingen zouden moeten gaan, des te makkelijker is het om de realiteit te accepteren en oplossingen te vinden. We regelden zonnelampen voor de verlichting. De computer opladen kon met enige regelmaat op het werk als de generator functioneerde, water kwam niet uit een leiding maar werd in met een tankwagen of ezelkar naar ons huis gebracht, en we kookten met wat er op de lokale markt te krijgen was. Javaanse pindasoep of Franse ratatouille in Zuid-Soedan, de collega’s kwamen graag langs rond etenstijd.
Ons huis
Onderdeel van de familie.
Wat vooral opviel was de enorme vriendelijkheid en gastvrijheid van de Zuid-Soedanezen. Bijna vanaf het eerste moment waren wij onderdeel van de “familie”, hoorden we er echt bij en waren mensen blij dat we er waren. Ooit meegemaakt dat je collega’s letterlijk beginnen te gillen van blijdschap als je na een paar weken weer het kantoor binnenstapt? Of dat alle kinderen in de wijde omgeving je naam kennen? Nou ja, helemaal begrepen hadden ze dat dan ook weer niet, mijn man werd ook bij mijn naam genoemd, één zo’n moeilijke naam onthouden was blijkbaar wel genoeg…
Toch was het soms ook echt moeizaam. Vooruitgang was er wel, maar het ging allemaal langzaam en echt organiseren gebeurde niet. Wij grapten altijd dat de planningshorizon van de gemiddelde Zuid-Sudanees ongeveer vijf minuten was, en een kern van waarheid zat daar zeker in. Voor een groot deel werd dat veroorzaakt door de onzekerheid over wat de volgende dag zou brengen, en daar hebben wij ook kennis mee mogen (moeten) maken. Eind 2013 braken er opnieuw gevechten uit in Zuid-Sudan en werd de hele internationale gemeenschap geëvacueerd. De gevechten gaan nog steeds door, dus terug kunnen we niet, al is er net weer eens een vredesverdrag ondertekend (het zoveelste).
Van Zuid-Soedan naar Cambodja.
Onze volgende bestemming was Cambodja, een volledig andere ervaring. Azië kende ik wel, ik had er eerder gereisd, dus ik dacht dat ik wist wat me te wachten stond. Maar ja, vakantie is toch iets anders dan er wonen! Cambodjanen zijn heel vriendelijk, glimlachen beleefd, maar het is lastig om écht contact te krijgen, om deel uit te gaan maken van de gemeenschap. Uiteindelijk lukt het wel, maar het kost tijd. Tijd om vertrouwen op te bouwen, om elkaar beter te leren kennen, maar dan worden het ook vrienden voor lange tijd.
Wij woonden in Phnom Penh, en de hectiek die aanwezig is in alle grotere Aziatische steden, is in het begin geweldig. Er gebeurt altijd en overal iets, er is veel te doen en te zien. Maar ontspannen is lastig in een stad waar ze de laatste boom het liefst kappen om huizen te bouwen en het laatste grasveldje asfalteren om er auto’s op te parkeren.
Boeddhisme is mediteren en ontspannen? Mwah, niet als er om vier uur ’s morgens gebeden en gezangen uit een luidspreker schallen op een aantal decibel waar het gemiddelde house-feest jaloers op zou zijn… Bovendien is de Cambodjaanse overheid ongelooflijk corrupt, en daar hadden we in ons werk veel mee te maken.
Een prachtig vakantieland.
Cambodja is ook een prachtig vakantieland met openbaar vervoer dat je overal kan brengen en hele goedkope accommodatie, uitstekend te bereizen dus en dat hebben we dan ook gedaan. Natuurlijk bezochten we de toeristische hoogtepunten, maar ook de minder bekende plekjes. Een jungletocht in Ratanakiri, de tempels bij Banteay Meanchey, kleiner en veel rustiger dan Angkor Wat, de watervallen bij Stung Treng, zomaar een greep uit de minder bekende maar bijzondere ervaringen.
De tempel Banteay Chhmar in Banteay Meanchey Cambodja.
Verrassend en indrukwekkend Rwanda
Daarna Rwanda. Een verrassing, Afrika light. De meeste mensen kennen het land alleen van de genocide die bijna 25 jaar geleden plaatsvond, maar het land heeft daarna een enorme ontwikkeling doorgemaakt, zeker in de hoofdstad Kigali. Het is schoon, veilig, meestal goed georganiseerd (overheidsdiensten zijn online beschikbaar en te betalen!) en de meeste westerse luxe is verkrijgbaar (zij het duur).
Ik heb in Rwanda gewerkt met organisaties van overlevenden van de genocide, die vaak veel of alle familieleden verloren hebben en nog dagelijks geconfronteerd worden met de gevolgen. Hele heftige verhalen, veel mensen zijn nog getraumatiseerd, maar ik ben iedere keer ook weer onder de indruk van de kracht die mensen hebben om toch hun leven weer op te bouwen, om toch hun kinderen weer een betere toekomst te willen geven.
Lesgeven op een middelbare school in Rwanda.
Zelf op pad en rondreizen.
Je kunt prima rondreizen in Rwanda zonder je in de genocide te verdiepen (al wordt dat lastiger in de herdenkingsperiode van april tot juni), maar dan mis je wel een essentieel onderdeel van de geschiedenis, dat nog heel bepalend is voor het huidige Rwanda. De grootste herdenkingssite in Kigali geeft een overzicht van wat er in die honderd dagen gebeurd is, maar ook op andere plekken in het land zijn er hele indrukwekkende locaties, waar het iedere keer weer schokkend is om te zien wat mensen elkaar kunnen aandoen.
Het land is klein, ongeveer de oppervlakte van België, dus in een paar dagen heb je het wel doorkruist. Toeristisch hoogtepunt zou natuurlijk een bezoek aan de gorilla’s zijn, maar het land mikt op high-end toerisme en hanteert bijbehorende prijzen. Dus tenzij je $ 1.500 in je achterzak hebt, zul je naar een alternatief moeten zoeken. De gorilla’s zijn zich uiteraard niet van landsgrenzen bewust, dus je kunt ze ook bezoeken in Congo of Oeganda, en in Rwanda kun je heel veel andere apen vinden. Ik vond een bezoek aan de golden monkeys heel bijzonder, omdat je werkelijk midden in de groep apen terechtkomt, maar ook de chimpansees in de jungle zijn geweldig.
De Golden Monkey, wat een prachtbeest!